آیا راهی برای پیشگیری از اختلالات روانی هست؟

آیا راهی برای پیشگیری از اختلالات روانی هست؟

احتمالاً مهم‌ترین سؤالی که پس از برخورد با یک فرد مبتلابه اختلال روانی برای شما ایجاد ‌‌می‌شود این است که: آیا پیشگیری از انواع اختلالات روانی ممکن است؟ با توجه به میزان پیشرفت بشر در مسائل پزشکی پاسخ این سؤال دور از ذهن نیست. بله! درصد قابل‌توجهی از اختلالات روانی قابل‌پیشگیری هستند و باکمی ‌مطالعه ‌‌می‌توان راه‌های مختلف برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری‌ها را پیداکرده و مناسب‌ترین روش برای خود را به کاربرد.

پیشگیری چیست؟

قبل از همه باید با تعریف پیشگیری آشنا باشیم. پیشگیری به معنای تفکر، سپس مداخله‌ی مؤثر  و در آخر جلوگیری از ایجاد شرایط نامناسب با از بین بردن عوامل بیماری است. برنامه‌ریزی مناسب برای مبارزه علل ایجادکننده‌ی اختلالات مختلف ‌‌می‌تواند باعث حفظ بهداشت روانی جامعه شود.

چه کسانی وظیفه‌ی پیشگیری از اختلالات روانی در جامعه را بر عهده‌دارند؟

مسلماً اولین و مهم‌ترین اشخاصی که برای پیشگیری و یا درمان اختلالات روانی به ذهن ‌‌می‌رسند روانشناسان و روان‌پزشکان هستند. روان‌درمانگر در صورت مراجعه‌ی حضوری شخص ‌‌می‌تواند راهکار‌های مناسبی را به او ارائه دهد اما حفظ سلامت روان در سطح جامعه نیاز به همکاری افراد بیشتری دارد.

درمان انواع اختلالات روانی چگونه است؟

مددکاران اجتماعی در رفع کمبود‌های کودکان و آگاه‌سازی والدین نقش مهمی ایفا ‌‌می‌کنند. کودکان در مناطق محروم پتانسیل بیشتری برای ابتلا به اختلالات مختلف دارند. رسیدگی به وضعیت تغذیه، بررسی تحصیل و تربیت آن‌ها ازجمله اقداماتی است که نهاد های دولتی برای این گروه از مردم انجام ‌‌می‌دهند.

از دیگر افرادی که ‌‌می‌توانند مخاطب خوبی برای این خدمات باشند، والدین کودکان مناطق محروم هستند. اعتیاد به مواد مخدر، فقر و کمبود امکانات از عوامل تهدیدکننده‌ی سلامت روان عموم مردم هستند. آموزش ترک اعتیاد، یاددهی نحوه تربیت فرزند و دوره‌های کسب درآمد از فعالیت‌های مؤثر در کاهش شیوع اختلالات روانی در نواحی کم برخوردار است.

گروه دیگری که ‌‌می‌توانند در امر پیشگیری از اختلالات روانی مؤثر باشند افراد فعال در امر آموزش هستند. به‌طورکلی مربیان مهد، معلمان و استادان دانشگاه با توجه به جمعیت مخاطب خود ‌‌می‌توانند به اصلاح بسیاری از باورهای غلط و ناهنجاری‌های رایج در جامعه بپردازند. ازآنجاکه محیط‌های آموزشی، مکانی پویا و فعال برای یادگیری مطالب مختلف است؛ پس از شناسایی شایع‌ترین علل ایجاد بیماری‌ها ‌‌می‌توان به از بین بردن آن‌ها به‌صورت تدریجی پرداخت.

سطح‌های مختلف پیشگیری

سطح اول

اولین حرکت برای پیشگیری، از بین بردن عوامل ایجادکننده اختلالات است. معامله‌ی ساده‌ای است؛ علت را از بین ببرید تا معلول هم از بین برود. برای از بین بردن این عوامل، در قدم اول باید نسبت به آن‌ها شناخت پیدا کنید. برای یافتن علل گوناگون ‌‌می‌توان از اطلاعات آماری در زمینه‌های مربوط کمک گرفت. پس از مطلع شدن از عوامل می‌توان برای از بین بردن آن‌ها اقدام کرد.

آموزش اصلی‌ترین رکن این سطح از پیشگیری است. آموزش‌های گوناگون به‌طور فردی و گروهی در زمینه‌های مختلف کیفیت پیشگیری از اختلالات روانی را افزایش ‌‌می‌دهد. برای مثال یادگیری عوارض مصرف مواد مخدر، سیگار و الکل احتمال مصرف این موارد را توسط فرد آموزش‌دیده کاهش ‌‌می‌دهد.

سطح دوم

این مرحله به‌نوعی برای افراد دچار اختلالات مختلف تعریف ‌‌می‌شود. افرادی که در مراحل اولیه‌ی بیماری به سر ‌‌می‌برند، ‌‌می‌توانند با دریافت کمک روند بیماری خود را کند یا متوقف کنند. اگر تشخیص سریع در مراحل ابتدایی بیماری رخ دهد امکان از بین بردن آن با صرف وقت و انرژی کم، بالا ‌‌می‌رود. بهتر است فرد در صورت دچار شدن به نوع خفیف بیماری، سهل‌انگاری نکند و درمان خود را جدی بگیرد.

سطح سوم

گاهی اوقات بیمار پس از اتمام دوره‌ی درمان نشانه‌هایی از برگشت بیماری از خود بروز می‌دهد. پیشگیری از اختلالات روانی  در سطح سوم سعی در کاهش موارد این‌چنینی دارد. آموزش همواره یکی از راه‌های مناسب برای آگاه کردن اطرافیان و خود فرد برای تسریع فرایند بهبود است.

پایش و چکاب دوره‌ای نیز ‌‌می‌تواند به تشخیص زودهنگام علائم بازگشت بیماری کمک کند. درگیر کردن شخص در فعالیت‌های روزمره و دادن مسئولیت‌های روتین به او ‌‌می‌تواند وی را از حال و هوای بیماری دور کند. نباید او را در موقعیت‌های مشابه و یا مرتبط باتجربه‌های قبل پیشین قرار دهید.

چگونه از اختلالات روانی پیشگیری کنیم؟

خوشبختانه پیشرفت علم و ارتباطات راه‌های دسترسی به هر نوع درمان را برای عموم مردم روشن کرده است. اختلالات متفاوت، علت‌های متفاوتی هم دارند. بنابراین روش‌های پیشگیری نیز ‌‌می‌تواند کاملاً متفاوت و گاهاً منحصربه‌فرد باشد. به‌طورکلی انجام یک سری باید‌‌ها و خودداری از انجام تعدادی از نباید‌‌ها ریسک ابتلا به اختلالات روانی را به طرز چشم‌گیری کاهش ‌‌می‌دهد.

خواب

یکی از مهم‌ترین مسائل مشکل‌ساز خواب نامناسب و ناکافی است. نداشتن تایم استراحت خوب و مفید باعث کاهش بهره‌وری ذهن و جسم در زمان بیداری ‌‌می‌شود.داشتن تایم استراحت کافی در طول شبانه‌روز، به ذهن فرصت بازیابی خود را می‌دهد. خواب خوب شبانه به رشته‌ی افکار نظم ‌‌می‌دهد و مغز را برای یک روز جدید آماده ‌‌می‌کند پس نباید به‌هیچ‌وجه از آن غافل شد.

تغذیه 

‌‌می‌دانید که مشکلات تغذیه خود دسته‌ای جداگانه از بیماری‌‌های روانی را تشکیل ‌‌می‌دهند. از طرفی دیگر بدن برای حفظ تعادل خود و تولید هورمون‌‌های مختلف به مواد مغذی و انواع ویتامین‌‌ها نیاز دارد. رساندن انرژی کافی برای فعالیت‌‌های روزانه از طریق غذا و تأمین حداقل‌‌های لازم برای پیشگیری از اختلالات روانی امری واجب است. مصرف مقدار کافی از هر بخش از هرم‌ تغذیه به رشد مغز و بهبود  فعالیت‌های عصبی آن کمک می‌کند.

اصلاح دایره‌ی معاشرتی

اگر احساس ‌‌می‌کنید دوستان نامناسبی دارید که ممکن است معاشرت با آن‌‌ها به‌سلامت روانتان لطمه وارد کند ارتباطتان را با آن‌‌ها قطع کنید. ممکن است درگیر روابط سمی با افراد ‌صمیمی‌تر مانند اعضای خانواده شوید؛ درصورتی‌که امکان قطع ارتباط برایتان فراهم نیست، زمان کمتری را با آن‌‌ها بگذرانید.

در برخی شرایط خاص، شما مجبورید به فردی که سلامت روانتان را درخطر ‌‌می‌اندازد نزدیک باشید؛ در این صورت سعی کنید به‌جای مسائل مهم مانند عقاید،احساسات و آینده، درباره‌ی مسائل پیش‌پاافتاده مانند آب‌وهوا، ورزش و… صحبت کنید.

برای  سلامت روان خود هزینه کنید

قبل از دچار شدن به درجات شدید و غیرقابل‌بازگشت  بیماری‌‌های روانی، برای درمان خود گام بردارید. سلامت روان را جدی بگیرید و قبل از اینکه روند طبیعی زندگی شمارا دچار مشکل کند به آن رسیدگی کنید. اجازه ندهید مشکلاتی که با چند ساعت وقت گذراندن در مرکز مشاوره قابل‌حل است، شمارا  نیازمند بستری در بیمارستان و برنامه‌‌های دارویی سنگین کند.

خبر خوب این است که شما در این لحظه مشغول مطالعه مقاله‌ای با عنوان پیشگیری از اختلالات روانی هستید، بنابراین نشانه‌‌های افرادی که برای سلامت ذهن خود ارزش قائل‌اند را دارا هستید.

پیشگیری از اختلالات روانی امری محال و ناشدنی نیست. با سرمایه‌گذاری مناسب در بخش‌های خصوصی و دولتی، می‌توان از بهترین متخصصان در امر روان‌درمانی کمک گرفت و جامعه را به مکانی سالم‌تر و امن‌تر تبدیل کرد.